W ostatniej Gazecie Lekarskiej ukazał się artykuł pt. „Saga lekarskiego protestu” i – jak można domniemywać – miał być (w miarę) kompletną relacją z protestów lekarskich w ostatnim 30 –leciu.
W rzeczywistości jest to relacja dramatycznie powierzchowna i niepełna, będąca w istocie zafałszowaniem historii w tym względzie. Dość powiedzieć, że nazwa „Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy”- organizacji, która była w minionym okresie głównym inicjatorem, motorem i organizatorem lekarskich protestów – pojawia się w artykule tylko raz i to przy okazji mylnie przedstawionej funkcji jednego z działaczy PR OZZL. Prawie żadna akcja protestacyjna organizowana przez OZZL nie została wspomniana, a te działania związku o których wspomniano potraktowano „bezosobowo”, nie przedstawiając kto był ich organizatorem. Podobnie potraktowano też i inne związki zawodowe lekarzy np. Związek Zawodowy Anestezjologów oraz Porozumienie Zielonogórskie. Autorka artykułu, pomijając największe akcje protestacyjne lekarzy w ostatnich 30 latach, nadała nadmiernie duże znaczenie akcjom w istocie epizodycznym, np. głodówce organizowanej przez NSZZ Solidarność. Nie wiem jaka była tego przyczyna: czy wielka ignorancja, czy świadomy cel, ale z pewnością konieczne jest zweryfikowanie tego obrazu „lekarskich protestów” w ostatnim 30 leciu. Poniżej przedstawię zatem jak było naprawdę:
Sama nazwa „lekarski protest” jest bardzo pojemna. Mieszczą się w niej i typowe strajki (powstrzymanie się od pracy) i „strajki” innego rodzaju jak np. głodowe, „administracyjne”, „strajk na druku L4” (jak to określiła swego czasu jedna gazeta), pieczątkowe, a także najbardziej radykalna forma protestu – grupowe zwalnianie się z pracy. W pojęciu „protest” mieszczą się też manifestacje i pikiety, podejmowanie kroków prawnych przeciwko niekorzystnym lub niesprawiedliwym wobec lekarzy rozwiązaniom, działania o charakterze informacyjnym lub happeningowym. Wszystkie te działania podejmowali lekarze z OZZL w ostatnich 30 latach. Przedstawię tylko te, które najbardziej kojarzą się z „protestem”, dzieląc na określone grupy. Aby uświadomić zakres niedoinformowania o protestach lekarskich w Gazecie Lekarskiej – na czerwono zaznaczyłem te wydarzenia, o których wspomina Gazeta, na czarno te, które zostały przez Gazetę pominięte.
STRAJKI, GRUPOWE ZWALNIANIE SIĘ Z PRACY, INNE „STRAJKI”
06 stycznia 1993 r – Rozpoczął się pierwszy ogólnopolski protest lekarzy, zorganizowany przez OZZL. Protest miał charakter orzeczniczy i polegał na niewydawaniu druków L-4 i zaświadczeń lekarskich. Wzięło w nim udział ponad 60 ZOZ-ów i szpitali (tyle należało wówczas do związku).
3 stycznia 1995 r. Rozpoczął się drugi ogólnopolski protest lekarzy, organizowany przez OZZL. Wszystkie dokumenty, wydawane przez lekarzy stemplowano napisem „OGÓLNOPOLSKI PROTEST LEKARZY”. Bezpośrednią przyczyną protestu było uchwalenie przez parlament ustawy o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej, która pozbawiała lekarzy wpływu na wielkość ich wynagrodzeń, oddając decyzje w tej sprawie Komisji Trójstronnej) Akcja była również wyrazem poparcia protestu głodowego, jaki w tym czasie prowadził NSZZ „Solidarność”
W roku 1995 OZZL zgłosił inicjatywę negocjowania ponadzakładowego układu zbiorowego pracy, odrębnie dla zawodu lekarza. Wszystkie inne związki zawodowe (oraz samorząd lekarski!) były przeciwne odrębności układu dla lekarzy. W tym samym roku OZZL przedstawił własny projekt „Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Lekarzy”. W maju 1996 r OZZL wszczął spór zbiorowy z Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej w tej sprawie.
04 listopada 1996 r. rozpoczął się ogólnopolski protest orzeczniczy, organizowany przez samorząd lekarski i OZZL. Protest ten przybierał później różne formy (np. niewypełnianie kart statystycznych, częściowo aktów zgonu itp) i trwał – w różnym nasileniu – do końca 1998 r.
10 grudnia 1996 r. rozpoczął się pierwszy ogólnopolski strajk lekarzy, organizowany przez OZZL. Strajk miał charakter „ostrodyżurowy” i był następstwem braku porozumienia w sporze zbiorowym OZZL z MZ. Od 07.01.1997 zmieniono formę strajku na „strajk włoski.
03 stycznia 1997 r. Zarząd Krajowy OZZL opracował – po raz pierwszy – harmonogram „autoprywatyzacji”. Zalecano aby lekarze masowo zwalniali się pracy, tworzyli spółki lekarskie i na nowych warunkach podpisywali umowy (kontrakty) z dyrektorami. Podobna co do zasady była idea „monopol na monopol” czyli tworzenia przez lekarzy własnych „monopoli” -zrzeszeń lekarzy itp, obejmujących tę samą specjalność, które miałyby negocjować na równych warunkach płace lekarskie z mającymi powstać kasami chorych. OZZL już wtedy zauważył, że grupowe zwalnianie się z pracy jest najlepszą formą nacisku na pracodawcę w celu poprawy warunków pracy i płacy.
1 kwietnia 1997 roku miało miejsce pierwsze w kraju zorganizowane grupowe zwolnienie się z pracy lekarzy. Z inicjatywy OZZL zwolnili się lekarze pogotowia ratunkowego w województwie łomżyńskim, później w niemal całym kraju. Do końca roku złożyło wymówienia (z pracy w pogotowiu ratunkowym) i na powrót przyjęło się do pracy na lepszych warunkach około 2000 lekarzy.
24 kwietnia 1997 r. rozpoczął się protest głodowy lekarzy anestezjologów z Brodnicy (wówczas jeszcze członków OZZL, niedługo potem – już ZZA), później protesty głodowe anestezjologów objęły też inne regiony kraju.
22 maja 1997 r. Związek Zawodowy Anestezjologów zorganizował własny ogólnopolski strajk ostrzegawczy.
07 kwietnia 1998 r. –z inicjatywy OZZL powstał Komitet Obrony Reformy Ochrony Zdrowia (KOROZ), skupiający: OZZL, Naczelną Radę Lekarską, Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, NSZZ „Solidarność”, Ogólnopolski Związek Zawodowy Położnych, OZZPiP, ZZA. Głównym celem komitetu było zaprotestowanie przeciwko próbom storpedowania wprowadzenia kas chorych przez ministra Leszka Balcerowicza, który uważał, że są ważniejsze problemy niż naprawa publ. ochrony zdrowia.
W kwietniu, maju, czerwcu 1998 r odbyły się liczne lokalne protesty głodowe i strajki anestezjologów i chirurgów w różnych częściach kraju, organizowane przez OZZL, ZZA i Związek Zawodowy Chirurgów Polskich.
21 września 1998 r. rozpoczął się strajk (ostrodyżurowy) ok. 70 anestezjologów z woj. rzeszowskiego, którzy chcieli podpisywać bezpośrednie kontrakty na świadczenie swoich usług z płatnikiem (wtedy jeszcze wojewodą). Już niedługo potem postulat ten zmieni się na postulat bezpośredniego kontraktu anestezjologicznego NZOZ-u z kasą chorych. Organizatorem działań był Związek Zawodowy Anestezjologów.
Listopad, grudzień 1998 r. styczeń, luty 1999 r. – w tym czasie, anestezjolodzy, organizowani przez Związek Zawodowy Anestezjologów przystąpili do masowego zwalniania się z pracy, żądając aby kasy chorych od stycznia 1999 roku podpisały kontrakt na świadczenia anestezjologiczne bezpośrednio z ich ogólnopolskim NZOZ-em. Działania anestezjologów poparł OZZL. Akcja na wiele tygodni zdominowała przekaz medialny i postawiła rządzących w wielkim kłopocie. Anestezjologicznemu NZOZ-owi nie udało się zmusić kas chorych do podpisania bezpośrednio z nim kontraktu, ale w poszczególnych szpitalach anestezjolodzy uzyskali b. wysokie jak na ówczesne czasy kontrakty. To właśnie stąd wzięła się „tradycja” wysokich kontraktow dla anestezjologów, która „trwa do dziś”.
18 stycznia 1999r rozpoczął się strajk chirurgów z 29 szpitali woj. zachodniopomorskiego, organizatorem był OZZL.
29 stycznia 1999 r. –na wezwanie KOROZ-u w większości placówek służby zdrowia odbył się 2 godzinny strajk ostrzegawczy, a 19 lutego 1999 „strajk generalny” służby zdrowia. Jednak jego faktyczny zasięg był stosunkowo niewielki (10% placówek) i strajk został zawieszony 24 lutego – na czas negocjacji z rządem, które rozpoczęły się 1 marca
W grudniu 2003 r. miała miejsce głośna akcja lekarzy z Porozumienia Zielonogórskiego, którzy odmówili podpisania niekorzystnych umów z NFZ. Porozumienie Zielonogórskie, to była druga – po anestezjologach w roku 1999 – udana próba realizacji postulatu OZZL o stworzeniu „monopolu na monopol”. Akcja PZ była popierana przez OZZL.
09 września 2005 r. Zarząd Krajowy OZZL podjął uchwałę która zalecała, aby organizacje terenowe związku wystąpiły do swoich dyrekcji z żądaniem podwyżki płac w kwocie co najmniej 30%. Żądanie to miało być podstawą sporu zbiorowego. W efekcie powyższego w roku 2006 miał miejsce wielki ogólnopolski strajk lekarzy, który rozpoczął się na Podkarpaciu i stopniowo objął cały kraj. Łącznie – w spory zbiorowe weszło ok. 250 organizacji terenowych OZZL, głównie w szpitalach. Znacząca większość z nich brała też udział w strajku. Oznacza to ok. 35-40% wszystkich publicznych szpitali w Polsce. Pod wpływem strajku wprowadzono przepis o powszechnej 30% podwyżce dla pracowników ochrony zdrowia.
21 maja 2007 r. W tym dniu rozpoczął się kolejny ogólnopolski i – jak dotąd – najbardziej powszechny strajk lekarzy w Polsce prowadzony przez OZZL. Spór zbiorowy był przeprowadzony w ok. 400 szpitalach, w większości z nich (ok. 360) odbył się strajk w różnych formach, w niektórych przeprowadzono głodówki. W 90 szpitalach lekarze gremialnie złożyli wypowiedzenia z pracy. W niektórych szpitalach dyrekcje podpisywały porozumienia z lekarzami w trakcie negocjacji – bez strajku. W każdym przypadku lekarze uzyskali podwyżki płac: od kilkuset do ok. 3.000 zł brutto. W części placówek podpisano porozumienia przewidującą „ścieżkę dojścia” do postulowanego przez OZZL poziomu wynagrodzeń. ZK OZZL wcześniej powołał Krajowy Komitet Strajkowy, którego zadaniem było negocjowanie ew. podwyżek z rządem RP – centralnie dla wszystkich lekarzy w Polsce. Wobec fiaska tych negocjacji zapadła decyzja, aby podpisywać lokalne porozumienia z dyrekcjami poszczególnych szpitali.Strajk lekrzarzy przez ponad miesiac zdominował przekaz medialny.
16 listopada 2007 r. Zarząd Krajowy OZZL zdecydował o stworzeniu sformalizowanej reprezentacji lekarzy rezydentów w ramach OZZL tzw. Porozumienie Rezydentów OZZL. Działania PR OZZL doprowadziły do istotnego zwiększenie wynagrodzeń lekarzy rezydentów: na mocy rozporządzenia minister zdrowia Ewy Kopacz – od roku 2009 najniższe wynagrodzenie zasadnicze brutto rezydenta wyniosło ok 1 „średniej krajowej” (ówczesnej). Nie było ono podwyższane przez następne 8 lat, co przyczyniło się do reaktywacji PR OZZL w listopadzie 2015r i dalszych kroków nowego PR OZZL.
W roku 2008 w wielu szpitalach z powodzeniem przeprowadzono zainicjowaną przez OZZL akcję „nokaut przez opt-out” czyli wyrażanie zgody przez lekarzy na klauzulę opt –out pod warunkiem istotnej poprawy wynagrodzeń zasadniczych lekarzy. Dzięki tej akcji lekarze w wielu szpitalach w Polsce wywalczyli podwyżkę wynagrodzeń.
W roku 2009 „tliły się” pojedyncze strajki lekarzy w różnych szpitalach – w tych, które nie brały udziału w strajkach 2007 r. i akcji nokaut przez opt out w r.2008 i pracujący w nich lekarze zauważyli nagle, że ich wynagrodzenia odbiegają znacznie od wynagrodzeń w wielu innych zakładach.
W grudniu – styczniu 2012r odbył się tzw. protest pieczątkowy. Polegał na tym, że lekarze na recepcie stawiali stempel: „Refundacja leku do decyzji NFZ”. Protest był skierowany przeciwko przepisom, które nakładały na lekarza obowiązek oznaczania na recepcie stopnia odpłatności za lek refundowany i przewidywały kary dla lekarzy, którzy popełnią w tym względzie błąd. 04 stycznia 2012r Premier Donald Tusk, w czasie konferencji prasowej – publicznie obiecał, że lekarze nie będą musieli określać na recepcie odpłatności za leki refundowane, a -co najwyżej- zaznaczą na niej jaką chorobę rozpoznają (za pomocą kodu ICD-10) albo zaznaczą, że chodzi o chorobę przewlekłą wpisując literkę „P” – jak to się działo dotychczas. 09 stycznia 2012 – potwierdził tę obietnicę minister zdrowia Bartosz Arłukowicz. Ostatecznie obietnice te zostały złamane. Znowelizowana 13 stycznia 2012 roku ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty nakładała na lekarzy powyższy obowiązek. Zniesiono jedynie bezpośrednie karanie lekarzy za te błędy (kary są nakładane na podmioty lecznicze).
5 lutego 2016 – z inicjatywy OZZL odbyło się w Warszawie spotkanie 9 ogólnokrajowych związków zawodowych, skupiających niemal wszystkie zawody medyczne. Celem było opracowanie wspólnych postulatów płacowych dla wszystkich zawodów oraz wspólne dążenie do zrealizowania tych postulatów. Powstało „Porozumienie Zawodów Medycznych” PZM.
W październiku 2017 r. –miał miejsce protest głodowy lekarzy rezydentów, w którym wzięły również udział 2 osoby z ZKOZZL i pojedynczy przedstawiciele niektórych innych zawodów medycznych. Poza Warszawą głodówkę zorganizowano także w innych miastach, w niektórych regionach pikiety lub „dzień bez lekarza” .
Pod koniec roku 2017 roku rozpoczęła się akcja polegająca na wypowiadaniu klauzuli opt –out przez rezydentów i specjalistów, która doprowadziła do rozmów z Ministrem Zdrowia i do podpisania porozumienia z 8 lutego 2018 roku przewidującego m. innymi podwyżki dla lekarzy rezydentów i niektórych specjalistów oraz przyspieszenie tempa zwiększenia nakładów na publiczną ochronę zdrowia.
MANIFESTACJE I PIKIETY:
Pierwszą manifestację lekarzy po roku 1989 (a może i w ogóle w historii Polski) zorganizował OZZL w dniu 24 maja 1996r. Domagaliśmy się realizacji postulatów płacowych OZZL oraz zmian systemowych – wprowadzenia ubezpieczeń zdrowotnych i mechanizmów rynkowych do ochrony zdrowia.
13 września 1996 r. odbyła się druga ogólnopolska demonstracja lekarzy organizowana głównie przez samorząd lekarski, wspierany przez OZZL.
25 kwietnia 1997 r miała miejsce kolejna (trzecia już w krótkim czasie) ogólnopolska manifestacja lekarzy, zorganizowana – tym razem – przez OZZL i Okręgową Radę Lekarską w Warszawie. Do organizacji demonstracji przyłączyły się także niektóre inne okręgowe izby lekarskie.
23 kwietnia 1999 r. – odbyła się pikieta przez Urzędem Rady Ministrów organizowana przez KOROZ. W wielu miastach wojewódzkich odbyły się podobne pikiety przed gmachami urzędów wojewódzkich. Przypomniano o potrzebie zwiększenia nakładów na opiekę zdrowotną i poprawie wynagradzania personelu medycznego.
12 maja 2003 r. odbyła się manifestacja w Warszawie zorganizowana przez OZZPiP, w której wzięli udział także przedstawiciele OZZL
18 listopada 2003 –Przedstawiciele OZZL uczestniczyli, obok innych związków zawodowych w dużej manifestacji w Warszawie przeciwko wprowadzeniu tzw Spółek Użyteczności Publicznych – w takiej formie miały funkcjonować szpitale. Motywy udziału OZZL w demonstracji były odmienne niż innych związków zawodowych. Zdaniem OZZL SUP-y to zbyt mało rynkowa forma, zdaniem innych związków – za bardzo rynkowa.
12 maja 2004 r. –odbyła się kolejna manifestacja pracowników służby zdrowia w Warszawie, tym razem organizowana przez Związek Powiatów Polskich. Bezpośrednim postulatem było wyasygnowanie z budżetu państwa środków na rozwiązanie zadłużenia szpitali spowodowanego tzw ustawą 203. OZZL wziął udział w demonstracji.
10 maja 2006 r. –Odbyła się wielka manifestacja pracowników służby zdrowia, zorganizowana przez tzw. Krajowy Komitet Porozumiewawczy na Rzecz Wzrostu Wynagrodzeń Pracowników Służby Zdrowia (powstały z inicjatywy OZZL i łączący niemal wszystkie samorządy i związki zawodowe pracowników ochrony zdrowia). OZZL domagał się dekomunizacji płac w ochronie zdrowia i przedstawił własny projekt ustawy o finansowaniu publicznej opieki zdrowotnej w Polsce na poziomie 6% PKB.
19 czerwca 2007 – odbyła się manifestacja organizowana przez OZZPiP ze znaczącym udziałem lekarzy. Na zakończenie manifestacji, przed siedzibą premiera wyrosło tzw. białe miasteczko, które przez około miesiąc przyciągało wielką uwagę mediów. W tym samym czasie w szpitalach trwał ogólnopolski strajk lekarzy.
15 grudnia 2008 – delegacja OZZL wzięła udział w demonstracji lekarzy z wszystkich krajów UE przed gmachem Parlamentu Europejskiego w Strasburgu. Demonstracja była organizowana przez FEMS (Europejską Federację Związków Zawodowych Lekarzy). Jej celem było zaprotestowanie przeciwko zmianom w dyrektywie UE o czasie pracy polegającym na podziale dyżuru lekarskiego na tzw. część aktywną i nieaktywną, co skutkowałoby tym, że nie cały dyżur byłby traktowany jako czas pracy i nie cały byłby wliczany do limitu 48 godzin pracy tygodniowo. Działania te zakończyły się sukcesem. Dyrektywa nie została zmieniona.
16 grudnia 2008 Z inicjatywy Regionu Mazowieckiego OZZL pod siedzibą centrali NFZ w Warszawie odbyła się pikieta przeciwko zaniżaniu przez Fundusz wyceny świadczeń w 2009 r.
01 czerwca 2012 – odbyła się manifestacja pacjentów i lekarzy (z udziałem przedstawicieli OZZL) przeciwko złej polityce rządu w ochronie zdrowia skutkującej utrudnionemu dostępowi pacjentów do leczenia.
11-14 września 2013 odbyły się dni protestu organizowane przez trzy centrale związkowe: NSZZ Solidarność, OPZZ, Forum ZZ. OZZL wziął udział w tych dniach, w tym w manifestacji przed MZ w dniu 11 września. OZZL nie należy do żadnej z w/w centrali związkowych, ale został zaproszony do udziału w proteście przez organizatorów i zaproszenie to przyjął.
15 maja 2014 – odbyła się pikieta lekarzy przed siedzibą MZ w Warszawie. Była ona elementem ogólnoeuropejskiego dnia protestu lekarzy, organizowanego przez FEMS -przeciwko zaniżaniu nakładów na publiczną ochronę zdrowia.
18 czerwca 2016– odbyła się wielka manifestacja lekarzy rezydentów w Warszawie zorganizowana wspólnie przez Porozumienie Rezydentów OZZL oraz Zarząd Krajowy OZZL . Zgromadziła ona wiele tysięcy (5-7) rezydentów, przeszła spod siedziby MZ do KPRM. Premier Beata Szydło nie wyraziła zainteresowania spotkaniem z rezydentami mimo kilku listów zawierających taką prośbę.
24 września 2016 – odbyła się jeszcze większa manifestacja zawodów medycznych w Warszawie (kilkadziesiąt tys. osób), zorganizowana przez PZM.
1 czerwca 2019 – odbyła się kolejna manifestacja organizowana przez ZK OZZL i PR OZZL przeciwko niedofinansowaniu publicznej ochrony zdrowia, które powoduje, że Polacy umierają w kolejkach do leczenia.
INNE
Poza wymienionymi działaniami, podejmowane były (przez OZZL) inne akcje o charakterze prawnym, sądowym, akcje informacyjne, happeningowe itp. Wymienię je tutaj b. skrótowo. Były to np. indywidualne pozwy sądowe (wg wzoru opracowanego przez OZZL) o wypłacanie 20% dodatku za pracę w godzinach nocnych (zakończone wyrokiem SN i odpowiednią zmianą przepisów), podobnymi pozwami o wynagradzanie dyżurów jak pracy w godzinach nadliczbowych (co skutkowało w poszczególnych przypadkach nawet kilkudziesięciotysięcznym wypłatom dla lekarzy). Tutaj mieści się indywidualna „akcja” z roku 2004 dr Czesława Misia, członka OZZL o uznanie, że w Polsce obowiązują przepisy dyrektywy o czasie pracy UE, mimo braku formalnej impementacji tych przepisów. OZZL zapewnił dr Misiowi wsparcie logistyczne, finansowe i organizacyjne. Następnie były indywidualne pozwy o tzw. Misiowe (czyli odszkodowania dla lekarzy za to, że nie byli wynagradzani wg zasad jakie powinny obowiązywać zgodnie z dyrektywą UE). OZZL opracował również wzorcowy pozew o uznanie, że wystawianie druków ZUS ZLA powinno być opłacane przez ZUS, sprawa doszła do SN, który jednak nie podzielił tej opinii. OZZL żłożył ponad 20 wnioskow do TK w różncyh sprawach.
Akcje informacyjne i happeningowe to np. akcja wykupywania ogłoszeń w głównych gazetach – dziennikach polskich , informujących o skali niedofinasowania publicznej ochrony zdrowia, akcja rozprowadzania „bonów reglamentacyjnych” na świadczenia zdrowotne w roku 2001, która miała uświadomić Polakom, że dostęp do leczenia jest administracyjnie ograniczany –limitowany, akcja bilbordowa uświadamiająca, że Polacy umierają w kolejkach do leczenia i inne.
OZZL występował też dwukrotnie ze skargami do Międzynarodowej Organizacji Pracy, do Parlamentu Europejskiego, do Przewodniczącego PE – uzyskując m. innymi opinię, że rozliczenie czasu pracy powinno być dokonywane „na osobę lekarza”, a nie „na etat”.
OZZL opracował też własny program „Racjonalnego systemu opieki zdrowotnej”, pod którym podpisało się wiele innych organizacji, stworzył własny projekt ustawy realizujący powyższy program, był autorem obywatelskiego projektu ustawy nowelizującej ustawy o kasach chorych, współpracował w opracowaniu obywatelskiego projektu ustawy o minimalnych wynagrodzeniach w ochronie zdrowia oraz obywatelskiego projektu o nakładach 6,8% PKB na publiczną ochronę zdrowia (oba projekty obecnie w tzw,. „zamrażarce sejmowej”.
Krzysztof Bukiel – przewodniczący ZK OZZL
