Opinia prawna
Pytania prawne dotyczące zawierania układu zbiorowego pracy – ponadzakładowego.
Do Pana Mecenasa
Jacka Marczaka
Szanowny Panie Mecenasie,
Proszę o odpowiedź na następujące pytania prawne.
1. Czy dopuszczalna jest taka sytuacja, że odpowiednie związki zawodowe (upoważnione do tego z mocy prawa) zawierają ponadzakładowy układ zbiorowy pracy dla pracowników medycznych, zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej stanowiących element sfery budżetowej (jednostki budżetowe) z Ministrem Zdrowia, a następnie układ ten jest rozszerzany – decyzją (Rozporządzeniem ?) Ministra właściwego do spraw pracy – na wszystkie zakłady opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych ( czy tylko na publiczne zakłady opieki zdrowotnej?) ?
2. Czy jest możliwe zawarcie odrębne układu zbiorowego pracy (o jakim wspomniano wyżej) – tylko dla zawodu lekarza ? Czy zależy to od czyjejś zgody – czyjej?
3. Jeśli byłby odrębny układ zbiorowy pracy (jak wyżej) dla zawodu lekarza, które związki byłyby uprawnione do zawarcia takiego układu? Czy jest możliwe, aby układ taki zawarł tylko OZZL, jeżeli inne uprawnione związki zawodowe zrezygnowałyby z udziału w negocjowaniu układu?
4. Czy układ zbiorowy pracy może zawierać tylko określenie minimalnych płac zasadniczych i ew. dodatków do wynagrodzenia (funkcyjnych, stażowego, premii) – w odniesieniu do określonych stanowisk pracy ?
Proszę o możliwie pilną odpowiedź.
Z szacunkiem
Krzysztof Bukiel – przewodniczący ZK OZZL , 11 czerwca 2007r.
ODPOWIEDŹ
Bydgoszcz dnia 14 czerwca 2007r.
Szan. Pan
Przewodniczący
Zarządu Krajowego OZZL
W odpowiedzi na pytanie Pana Przewodniczącego w sprawie zwarcia ponadzakładowego układu zbiorowego pracy, zadane w piśmie z dnia 11 bm., uprzejmie wyjaśniam, co następuje:
Ad. 1. W myśl art. 9 pkt. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2000r. o zmianie ustawy –
Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.Nr 107 poz. 1127 ze zm.), do dnia 31 grudnia 2008r., ze strony pracodawców zatrudniających pracowników państwowych jednostek sfery budżetowej niezrzeszonych w organizacji pracodawców, ponadzakładowy układ zbiorowy pacy zawiera właściwy minister. Jeżeli zatem układ taki zostanie przez Ministra Zdrowia zawarty z odpowiednimi ponadzakadowymi organizacjami związkowymi dla pracowników jednostek budżetowych działających w ochronie zdrowia to dopuszczalne jest zastosowanie tzw. klauzuli generalizacyjnej (patrz L. Kaczyński, Generalizacja układu zbiorowego pacy, PiP 1998, nr 5) W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z postanowieniami art. 2418 § 1 Kp, Minister Pracy może rozszerzyć, w drodze rozporządzenia, stosowanie tego układu w całości lub w części na pracowników zatrudnionych u innego (innych) pracodawcy (-ów), nieobjętego żadnym układem ponadzakadowym.
Do rozszerzenia takiego konieczne jest spełnienie następujących warunków::
– strony, które zawarły układ ponadzakładowy, złożą wspólny wniosek o
jego rozszerzenie
– rozszerzenia wymaga ważny interes społeczny
– pracodawca, na którego ma być rozszerzony układ, prowadzi działalność gospodarczą taką samą lub zbliżoną do działalności pracodawców objętych tym układem, ustalonej na podstawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD)
– opinie w sprawie rozszerzenia muszą wyrazić pracodawca, na którego ma być rozszerzony układ lub wskazana przez niego organizacja pracodawców i zakładowa organizacja związkowa oraz Komisja do Spraw Układów Zbiorowych Pracy przy ministrze Pracy.
– Wniosek o rozszerzenie stosowania układu ponadzakładowego powinien wskazywać nazwę pracodawcy i jego siedzibę a także uzasadnienie potrzeby rozszerzenia układu.
Zazwyczaj celem klauzuli generalizacyjnej jest ujednolicenie statusu prawnego pracowników zatrudnionych w jednej branży lub zawodzie. Minister Pracy jest związany zakresem podmiotowym sformułowanym we wniosku i nie może z własnej inicjatywy rozszerzyć układu na pracodawców w nim nie przewidzianych
Decyzja o wydaniu rozporządzenia w sprawie generalizacji układu
została przedstawiona uznaniu Ministra Pracy. Może więc on ni
uwzględnić wniosku, nawet wówczas, gdy wszystkie wymagane
podmioty wyraziły pozytywną opinię. Do jego kompetencji należy też określenie, czy rozszerzenie będzie obejmowało całość układu, czy tylko jego część. Dotyczy to wyłącznie normatywnej części układu, gdyż część obligacyjna układu nie może być przedmiotem rozszerzenia, bowiem podmioty objęte rozszerzeniem nie stają się przez to stronami tego układu.
Ad. 2. Zgodnie z postanowieniami art. 239 K.p. układ zbiorowy zawiera się tylko dla wszystkich pracowników zatrudnionych przez pracodawców objętych jego postanowieniami, chyba że strony postanowią inaczej. Nie oznacza to jednak zakresu ograniczenia zakresu podmiotowego układu. Można zatem zawrzeć układ zbiorowy pracy ponadzakładowy ograniczając go tylko do lekarzy, bądź – gdyby był zawarty w szerszym zakresie – rozszerzyć jego stosowanie w części, a mianowicie wyłącznie na lekarzy
O zakresie podmiotowym układu decyduje wola stron, które go zawiewają, natomiast rozszerzenie (w całości lub w części) następuje w trybie opisanym w punkcie 1.
Ad. 3. Zakładając, że ponadzakłaowy układ zbiorowy miałby obejmować tylko dla lekarzy, to zawierałby go – w myśl art. 24116 K.p. – wszystkie organizacje związkowe, które prowadziły rokowania nad tym układem, bądź co najmniej wszystkie reprezentatywne organizacje związkowe, w rozumieniu art. 24117 , uczestniczące w rokowaniach. Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy mógłby zawrzeć taki układ samodzielnie występując po stronie związkowej, pod warunkiem, że inne organizacje związkowe nie przystąpiłyby do rokowań i że OZZL uzyskałby sądowe stwierdzenie reprezentatywności oparte na art. 24117 § 1 pkt. 3 Kp, z którego wynika, że reprezentatywną jest ponadzakładowa organizacja związkowa zrzeszająca największą liczbę pracowników, dla których ma być zawarty układ ponadzakładowy.
Trzeba mieć bowiem na względzie, że warunkiem prowadzenia rokowań jest uczestniczenie w nich co najmniej jednej reprezentatywnej ponadzakładowej organizacji związkowej.
.4d.4. Układy zbiorowe pracy składają się z części normatywnej i obligacyjnej, mogą także zawierać część socjalną. Dwie pierwsze części stanowią tzw. konieczną treść układu. Normatywna część układu zbiorowego określa warunki, jakim powinna odpowiadać treść stosunku pracy, a więc prawa i obowiązki stron; wśród nich są płacowe i pozapłacowe postanowienia układu. W praktyce najczęściej ustala się uprawnienia płacowe pracownika poprzez zaszeregowanie go do odpowiedniej kategorii na podstawie taryfikatora kwalifikacyjnego oraz przyznanie stawki płacy zasadniczej na postawi tabeli płac, zwykle konstruowanej jako tzw. „widełki”. Nie ma prawnych przeszkód, by tabela płac zawierała dla poszczególnych kategorii zaszeregowana stawkę płacy zasadniczej w jednej konkretnej kwocie „sztywnej”, bądź określonej jako minimalna.
Wydaje się jednak, że ta ostatnia ewentualność będzie trudna do przeforsowana, gdyż w praktyce raczej nie jest stosowana, a nadto układ ponadzakładowy miałby być zawarty dla jednostek budżetowych.Należy też mieć na uwadze, że zawarcie układu dla pracowników zatrudnionych w jednostkach budżetowych może nastąpić wyłącznie w ramach środków finansowych będących w ich dyspozycji, w tym wynagrodzeń określonych na podstawie odrębnych przepisów: wniosek o zarejestrowanie takiego układu powinien zawierać oświadczenie organu, który utworzył dany podmiot o spełnieniu tego wymogu (art. 240 § 4 i 5 Kp).
Układ może oczywiście zawierać inne płacowe postanowienia, między innymi dodatki funkcyjny, stażowy, za pracę w warunkach określonych dla zdrowia i inne, premie, nagrody, odprawy, klauzule waloryzacyjne itp.
Z szacunkiem
Jacek Marczak
Radca prawny
