Bydgoszcz, dnia 03.04.2023 roku
Szanowny Pan
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Andrzej Duda
Kancelaria Prezydenta9
Rzeczpospolitej Polskiej
ul. Wiejska 10
00-902 Warszawa
Szanowny Panie Prezydencie,
Działając w imieniu Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy z siedzibą w Bydgoszczy, apeluję do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy o zawetowanie ustawy o jakości w opiece zdrowia i bezpieczeństwie pacjenta (dalej jako „Ustawa”) w trybie art. 122 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jako ustawy zawierającej rozwiązania niekonstytucyjne, szkodliwe dla pacjentów oraz lekarzy, niezgodne z rekomendacjami Komitetu Ministrów Rady Europy, a także zawierającej przepisy umożliwiające defraudację kwot olbrzymich rozmiarów. Co najważniejsze, Ustawa jest nieskuteczna i nie uwzględnia rozwiązań wynikających z licznych badań naukowych i wieloletniej praktyki stosowanej przez kraje, które posiadają świetnie zorganizowane, wręcz wzorowe systemy opieki zdrowotnej.
NIEKONSTYTUCYJNOŚĆ USTAWY
Zarząd Krajowy OZZL w całości popiera stanowisko wyrażone w uzasadnieniu Uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 marca 2023 roku w sprawie odrzucenia Ustawy o jakości w opiece zdrowia i bezpieczeństwie pacjenta uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 9 marca 2023 roku. W szczególności wskazuję, że następujące przepisy Ustawy są niezgodne z konstytucją:
4 ust. 2 w związku z ust. 1 pkt 1 i 3 Ustawy jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji, gdyż wskaźniki jakości opieki zdrowotnej będą określone w drodze rozporządzenia Ministra Zdrowia, a upoważnienie ustawowe do wydania aktu wykonawczego ma charakter blankietowy i pozostawia Ministrowi Zdrowia zbyt daleko idącą swobodę w kształtowaniu merytorycznych treści rozporządzenia. Nie jest dopuszczalne, aby decyzjom Ministra Zdrowia pozostawiać kształtowanie zasadniczych elementów regulacji prawnej Ustawy.
64, art. 70, art. 71 pkt 4, art. 73 oraz art. 89 są niezgodne z art. 118 ust. 1 oraz art. 119 ust. 1 i 2 Konstytucji, gdyż zgłoszone poprawki do w/w przepisów zostały wprowadzone do tekstu projektu Ustawy bez dochowania trybu wymaganego dla sejmowego postępowania ustawodawczego.
40a ust. 6 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta(w brzmieniu określonym przez art. 68 pkt 7 Ustawy) oraz art. 23a ust. 2 ustawy o działalności leczniczej(w brzmieniu określonym przez art. 71 pkt 1 Ustawy), a także art. 8d ust. 2 ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia (w brzmieniu określonym przez art. 72 pkt 2 Ustawy) są niezgodne z art. 87 Konstytucji przez to, że przewidują unormowanie materii o charakterze powszechnie obowiązującym poza systemem źródeł prawa powszechnie obowiązującego.
oraz przede wszystkim Art. 67q ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta(w brzmieniu określonym przez art. 68 pkt 11 Ustawy) w zakresie, w jakim wyłącza prawo do świadczenia kompensacyjnego w związku ze zdarzeniem medycznym (tj. zakażeniem pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia pacjenta, albo śmiercią pacjenta) będącym następstwem udzielania lub zaniechania udzielenia:
świadczeń opieki zdrowotnej, które nie są finansowane ze środków publicznych – jest niezgodny z art. 32 Konstytucji w związku z art. 68 ust. 1 Konstytucji;
świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w podmiocie wykonującym działalność leczniczą innym niż szpital – jest niezgodny z art. 32 Konstytucji w związku z art. 68 ust. 2 Konstytucji.
Stosownie do art. 67q ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (w brzmieniu określonym przez art. 68 pkt 11 Ustawy) przepisy dodawanego rozdziału 13b tej ustawy („Kompensacja szkód wynikających ze zdarzeń medycznych”) stosuje się do zdarzeń medycznych będących następstwem udzielania lub zaniechania udzielenia świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w szpitalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 9 ustawy o działalności leczniczej. Powołany przepis nie obejmuje zatem swym zakresem zdarzeń medycznych będących następstwem udzielania lub zaniechania udzielenia:
świadczeń opieki zdrowotnej, które nie są finansowane ze świadczeń publicznych;
świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który nie jest szpitalem.
Zgodnie z art. 32 Konstytucji wszyscy są wobec prawa równi i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne, jak również nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. W doktrynie prawa konstytucyjnego podkreśla się, że zasada równości oznacza, że jednakowe prawa i obowiązki dotyczyć będą wszystkich osób należących do tych samych kategorii, przy czym ich wyróżnienie nie będzie arbitralne, lecz oparte na usprawiedliwionych kryteriach możliwych do zaakceptowania w demokratycznym państwie prawny.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego z zasady równości wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów w obrębie określonej klasy (kategorii), co oznacza, że wszystkie podmioty charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być potraktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań, zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny niejednokrotnie zwracał uwagę, że nierówne traktowanie podmiotów podobnych nie musi oznaczać dyskryminacji lub uprzywilejowania, a w konsekwencji niezgodności z art. 32 Konstytucji RP.
Wprowadzona przez Ustawę zasada kompensacji szkód wynikających ze zdarzeń medycznych powstałych wyłącznie w szpitalach finansowanych ze źródeł publicznych, z pominięciem innych podmiotów leczniczych i gabinetów lekarskich, stanowi wyraźne naruszenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa.
RYZYKO ISTOTNEGO KONFLIKTU INTERESÓW W NFZ
Całkowicie niezasadnym jest przyznanie przez Ustawę Narodowemu Funduszowi Zdrowia zadań w zakresie autoryzacji oraz akredytacji w ochronie zdrowia. Sytuacja, w której Narodowy Fundusz Zdrowia będzie pełnił z jednej strony funkcje płatnika, z drugiej zaś – jego Prezes będzie, w drodze decyzji administracyjnej, wydawał autoryzację podmiotowi wykonującemu działalność leczniczą, odmawiał jej wydania oraz cofał autoryzację, a nadto zapewniał przeprowadzanie procedury oceniającej podmiotu wykonującego działalność leczniczą w postępowaniu, którego wynikiem ma być udzielenie albo odmowa udzielenia akredytacji, oraz zapewniał współpracę NFZ z Radą Akredytacyjną przy opracowywaniu propozycji standardów akredytacyjnych i ich aktualizacji – rodzi ryzyko istotnego konfliktu interesów oraz nadmierną centralizację NFZ, co niekorzystnie odbije się na całym systemie opieki zdrowotnej w Polsce. Jednocześnie Ustawa likwiduje Centrum Monitorowania Jakości, które od ponad 25 lat zajmuje się akredytacją podmiotów leczniczych i posiada bogate doświadczenie w tej materii.
DEFRAUDACJA KWOT W OLBRZYMICH ROZMIARACH
Artykuł 89 Ustawy w sposób karygodny i niedopuszczalny umożliwia defraudację do 50 mln złotych poprzez nałożenie na Prezesa NFZ obowiązku przekazania w roku bieżącym, na wniosek Ministra Zdrowia, środków zgromadzonych w NFZ i pochodzących ze składki zdrowotnej na zasilenie Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej z przeznaczeniem na „finansowanie kosztów kreowania postaw zdrowotnych i edukacji zdrowotnej”. Jest to przepis sankcjonujący jawną defraudację środków pieniężnych, które mogą być przeznaczone wyłącznie na finansowanie kosztów świadczeń opieki zdrowotnej dla pacjentów.
NIESKUTECZNOŚĆ ROZWIĄZAŃ SYSTEMOWYCH
Wskazać należy, że Ustawa wprowadza system, który już z założenia będzie nieskuteczny, a wręcz przeciw skuteczny w zapewnianiu jakości w opiece zdrowia i bezpieczeństwa pacjenta.
Na uwagę zasługuje świadome, bądź co gorsza nieświadome, posługiwanie się w Ustawie całkowicie dowolnie, ważnymi z punktu widzenia systemu bezpieczeństwa pojęciami np. „zdarzenia medyczne” a „zdarzenia niepożądane”. Z wykładni gramatycznej Ustawy wynika, że kompensacja dotyczyć będzie wyłącznie „zdarzeń medycznych” a nie „zdarzeń niepożądanych”, co z założenia wyłącza z systemu bezpieczeństwa takie zjawiska jak np. opóźnienia w diagnozie, brak dostępności leków, brak odpowiedniej ilości personelu medycznego itp.
Ponadto, Ustawa przewiduje zabezpieczone sankcjami obowiązki dla personelu medycznego, które są albo nierealne do wykonania, albo wręcz niemożliwe do spełnienia, jak na przykład „niezwłoczne” zgłaszanie zdarzeń niepożądanych, które występują czasami wiele dni po ich zajściu. Co więcej, Ustawa wprowadza systemowy brak anonimowości zgłoszeń zdarzeń niepożądanych, co jest wbrew rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy przyjętej przez Komitet Ministrów w dniu 24 maja 2006 roku zgodnie z art. 15 lit.b Statutu Rady Europy.
Brak anonimowości zgłoszeń może doprowadzić do zwiększenia ryzyka dla pacjentów, ponieważ może dochodzić do utajniania i ukrywania wystąpienia zdarzeń niepożądanych i z pewnością będzie to prowadzić do opóźnienia wdrożenia leczenia naprawczego.
Dodatkowo Ustawa, nie wprowadza prawidłowego systemu „bez winy”, pomimo licznych postulatów w tym zakresie ze strony środowiska medycznego. Wręcz przeciwnie nadal pozostaje utrzymanie postępowań karnych dla personelu medycznego, a Ustawa przewiduje jedynie nadzwyczajne złagodzenie kary i to w przypadkach mniejszej wagi. Dla sprawności systemu jakości w opiece zdrowotnej istotne jest, aby personel medyczny nie czuł obawy przed zgłoszeniem zdarzenia niepożądanego – tego Ustawa nie zapewnia. Co więcej, Ustawa wprowadza iluzoryczne zabezpieczenie personelu medycznego, gdyż chronionymi przed konsekwencjami ze strony pracodawcy są jedynie współuczestnicy zdarzenia niepożądanego poinformowani o zamieszczeniu ich w zgłoszeniu, co oznacza, że osoby nie poinformowane nie posiadają żadnej ochrony!
Biorąc powyższe pod uwagę, apelujemy do Pana Prezydenta o zawetowanie Ustawy, która wprowadza chaos, likwiduje rozwiązania, które sprawdzały się w praktyce np. Centrum Monitorowania Jakości, a wprowadza rozwiązania niezgodne z rekomendacjami organizacji międzynarodowych. Ustawa w naszej ocenie, jest nie tylko nieskuteczna, ale wręcz przeciw skuteczna w zapewnianiu jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeństwa pacjenta.
