Wpływ związków zawodowych na proces legislacyjny

 pobierz

Status związków zawodowych w procesie legislacyjnym reguluje m. in. ustawa o związkach zawodowych (Dz. U 2001 poz. 79 nr 854). W rozdziale 3 tejże ustawy zawarte uprawnienia przysługujące związkom zawodowym. Przepisy dotyczące uprawnień odnośnie procesu legislacyjnego brzmią następująco:

Art. 19.1 Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. nr 100, poz.1080), zwanej dalej „ustawą o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych”, ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych. Nie dotyczy to założeń projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej, których opiniowanie regulują odrębne przepisy.

2. Organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego kierują założenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust.1 do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii nie krótszy jednak niż 30 dni.

Termin ten może zostać skrócony do 21 dni ze względu na ważny interes publiczny. Skrócenie terminu wymaga szczególnego uzasadnienia. Bieg terminu na przedstawienie opinii liczy się od dnia następującego po dniu doręczenia założeń albo projektu wraz z pismem określającym termin przedstawienia opinii. Nieprzedstawienie opinii w wyznaczonym terminie uważa sięza rezygnację z prawa jej wyrażenia.

2¹. Założenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego przekazują również na odpowiedni adres elektroniczny wskazany przez właściwy organ statutowy związku, nie później niż w dniu ich doręczenia na piśmie.

3. W razie odrzucenia w całości lubw części stanowiska związku, właściwy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego informuje o tym związek na piśmie, podając uzasadnienie swojego stanowiska. W razie rozbieżności stanowisk związek może przedstawić swoją opinię na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej, senackiej lub samorządu terytorialnego.

4.Związkom zawodowym przysługuje prawo wyrażania publicznie opinii na temat założeń lub projektów, o których mowa w ust. 1, wśrodkach masowego przekazu, w tym także w radio i telewizji.

Art. 20.1. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawyo Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, ma prawo występowania z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku zawodowego. Wnioski dotyczące ustaw związek kieruje do posłów lub organów mających prawo inicjatywy ustawodawczej. W przypadku aktów prawnych niższego rzędu wnioski kieruje się do organów uprawnionych do ich wydania.

2.Organ państwowy, do którego został skierowany wniosek, obowiązany jest w terminie 30 dni przedstawić związkowi zawodowemu swoje stanowisko, aw razie negatywnego stanowiska – także jego uzasadnienie.

Powyższe uprawnienia przyznane zostały związkom zawodowym, po to, aby już na etapie kształtowania założeń i projektów tych aktów, ww. organizacje mogły wpływać na kierunek i treść przyjmowanych rozwiązań prawnych i unikać takich rozstrzygnięć, które mogłyby być później źródłem konfliktów. Przepisy te nadają określonym organizacjom związkowym prawo opiniowania założeń oraz projektów ustaw oraz aktów wykonawczych do tych ustaw. Do opiniowania nie są jednak uprawnione wszystkie związki. Prawo wprowadza w tym zakresie istotne ograniczenia. Mianowicie, prawo opiniowania przysługuje jedynie takim związkom zawodowym, które mogą być zakwalifikowane jako organizacja związkowa reprezentatywna pracowników większości zakładów pracy w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego. Znajdujemy tam zapis, że za reprezentatywne organizacje związkowe uznaje się ogólnokrajowe związki zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych i ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje), które spełniają łącznie następujące kryteria:

1)zrzeszają, z zastrzeżeniem ust. 3, więcej niż 300 000 członków będących pracownikami,

2)działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej.

Ustęp 3 tego artykułu stanowi, że przy ustalaniu kryterium liczebności, o którym mowa w pkt 1, uwzględnia sięnie więcej niż po 100 000 członków organizacji związkowej będących pracownikami zatrudnionymi w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w jednej sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej. Organizacja związkowa ubiegająca sięo uznanie jej za reprezentatywną organizację związkową przy ustalaniu liczby pracowników, o której mowa w ust. 2, nie uwzględnia pracowników zrzeszonych w tych spośród jej organizacji członkowskich, które są lubw okresie roku przed złożeniem wniosku o stwierdzenie reprezentatywności były zrzeszone w reprezentatywnej organizacji związkowej mającej przedstawicieli w składzie Komisji.

OZZL niestety nie posiada takiej reprezentatywności., w związku z czym powyższe przywileje nie mają do niego zastosowania. Nie było zatem obowiązku zapraszania reprezentantów OZZL do przedstawienia stanowiska w sprawie.

W tym miejscu dla wyjaśnienia należy dodać, że generalnie o reprezentatywności możemy mówić w aspekcie różnych ustaw. Kodeks pracy mówi o dwóch rodzajach reprezentatywności – zakładowej i ponadzakładowej. Pierwsza uregulowana jest w art. 241^25a Przepis ten ma następujące brzmienie:

Art. 241^25a. § 1. Reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja związkowa:

1)będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241 ¹⁷ § 1 pkt 1, pod warunkiem że zrzesza ona co najmniej 7% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, lub

2)zrzeszająca co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

§ 2.Jeżeli żadna z zakładowych organizacji związkowych nie spełnia wymogów, o których mowa w§ 1, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników.

§ 3.Przy ustalaniu liczby pracowników zrzeszonych w zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w§ 1 i 2, uwzględnia się wyłącznie pracowników należących do tej organizacji przez okres co najmniej 6 miesięcy przed przystąpieniem do rokowań w sprawie zawarcia układu zakładowego. W razie gdy pracownik należy do kilku zakładowych organizacji związkowych, uwzględniony może być tylko jako członek jednej wskazanej przez niego organizacji związkowej.

§ 4.Zakładowa organizacja związkowa może przed zawarciem układu zakładowego zgłosić uczestnikom prowadzącym rokowania w sprawie zawarcia tego układu pisemne zastrzeżenie co do spełniania przez inną zakładową organizację związkową kryteriów reprezentatywności, o których mowa w§ 1 i 2; prawo zgłoszenia zastrzeżenia przysługuje również pracodawcy.

§ 5.W przypadku, o którym mowa w§ 4, zakładowa organizacja związkowa, wobec której zostało zgłoszone zastrzeżenie, występuje do sądu rejonowego – sądu pracy właściwego dla siedziby pracodawcy z wnioskiem o stwierdzenie jej reprezentatywności. Sąd wydaje w tej sprawie orzeczenie w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku, w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.

Reprezentatywna zakładowa organizacja związkowa, najogólniej rzecz ujmując, ma wpływ na wewnętrzne funkcjonowanie danego zakładu pracy. Organizacja ta ma prawo np. wypowiadać się w indywidualnych sprawach pracowniczych, kontrolować warunki pracy panujące w zakładzie czy współpracować z pip.

Z kolei reprezentatywność ponadzakładowa niezbędna jest dla zawierania ponadzakładowych układów zbiorowych pracy, których głównym celem jest regulowanie istotnych dla pracowników spraw takich jak np. regulaminu pracy, kwestii urlopu itp. O reprezentatywności ponadzakładowej mówi art. 241¹⁷ i 238 §1 pkt 1.

Art. 241¹⁷.§ 1. Reprezentatywną organizacją związkową jest ponadzakładowa organizacja związkowa:

1)reprezentatywna w rozumieniu ustawyo Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego lub

2)zrzeszająca co najmniej 10 % ogółu pracowników objętych zakresem działania statutu, nie mniej jednak niż dziesięć tysięcy pracowników, lub

3)zrzeszająca największą liczbę pracowników, dla których ma być zawarty określony układ ponadzakładowy.

§ 2. Z wnioskiem o stwierdzenie reprezentatywności ponadzakładowa organizacja związkowa, o której mowa w§ 1 pkt 2 i 3, występuje do Sądu Okręgowego w Warszawie, który wydaje w tej sprawie orzeczenie w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku, w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.

§ 3.W przypadku stwierdzenia reprezentatywności ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej (konfederacji) z mocy prawa stają się reprezentatywne wchodzące w jej skład ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia (federacje) związków zawodowych.