Pytania związane z przepisami dotyczącymi delegowania=kierowania lekarzy do pracy w określonym miejscu w związku z epidemią koronawirusa.

1. Jakie przepisy pozwalają delegować lekarza do pracy w określonej placówce medycznej, w związku z obecną epidemią koronawirusa?

Art. 47 ust. 1-2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którym, pracownicy podmiotów leczniczych, osoby wykonujące zawody medyczne oraz osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych, mogą być skierowani do pracy przy zwalczaniu epidemii. Do pracy przy zwalczaniu epidemii mogą być skierowane także inne osoby, jeżeli ich skierowanie jest uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczaniem epidemii. Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii następuje w drodze decyzji.

Należy zaznaczyć, że od 18 kwietnia 2020 roku obowiązuje zmiana art. 15x ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. z 2000 r., poz. 374 – nowelizacja z 18.04.2020 r. Dz.U. z 2020r. poz. 695), na mocy którego pracodawca między innymi w ochronie zdrowia:

1. zmienić system lub rozkład czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji;
2. polecić pracownikom świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji;
3. zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę – wyłącza się stosowanie art. 151⁵ ust. 2 Kodeksu pracy, który stanowi, że czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy oraz, że czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku;
4. polecić pracownikowi realizowanie prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę

2. Czy w ocenie opiniującego, powyższe przepisy są niezgodne z Konstytucją RP?

Wskazać należy, iż przepisy art. 47 ust. 1-2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zostały uznane przez Trybunał Konstytucyjny za przepisy niezgodne z Konstytucją RP. W ocenie opiniującego przedmiotowe przepisy nie są niezgodne z Konstytucją RP.

Natomiast wątpliwości budzi znowelizowany art. 15x ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r., który może być uznany za niezgodny z art. 65 i 66 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. W sytuacji skrajnej wykorzystanie przez pracodawcę uprawnień z art. 15x w/w ustawy może być porównane do stanu aresztowania lub pracy niewolniczej, gdyż nowelizacja nie przewiduje żadnych rekompensat finansowych z tego tytułu.

3. Kto z lekarzy może być skierowany do pracy w określonej placówce na podstawie ww. przepisów – jaka to może być placówka, czy dotyczy to także lekarzy niepracujących lub pracujących wyłącznie w prywatnej ochronie zdrowia?

Do pracy przy zwalczaniu epidemii na podstawie ww. przepisów, mogą być skierowani pracownicy podmiotów leczniczych, osoby wykonujące zawody medyczne oraz osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych. Ponadto, do pracy przy zwalczaniu epidemii mogą być skierowane także inne osoby, jeżeli ich skierowanie jest uzasadnione aktualnymi potrzebami podmiotów kierujących zwalczaniem epidemii. Wobec powyższego przedmiotowe skierowanie może dotyczyć także lekarzy niepracujących lub pracujących wyłącznie w prywatnej ochronie zdrowia.

Nie określono, jaka może to być placówka – można bowiem oddelegować lekarza do pracy przy zwalczaniu epidemii, niezależnie od rodzaju placówki.

4. Kogo nie wolno kierować do pracy jw.?

Art. 47 ust. 3 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, stanowi, iż skierowaniu do pracy niosącej ryzyko zakażenia przy zwalczaniu epidemii nie podlegają:

1.osoby, które nie ukończyły 18 lat bądź ukończyły 60 lat,

2. kobiety w ciąży,

3. osoby samotnie wychowujące dziecko w wielu do 18lat,

4. osoby wychowujące dziecko w wieku do 14 lat,

5. osoby wychowujące dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego,

6.osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolnosć do pracy,

7.inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi,

8 osoby, o którychmowa w art 2 ustawy z dnia 31 lipca 1981 o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz posłowie i senatorowei RP.

W przypadku gdy dziecko w wieku powyżej 14 lat jest wychowywane przez dwoje osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do pracy przy zwalczaniu epidemii może zostać skierowana wyłącznie jedna z nich.

5. Kto może kierować lekarzy do pracy jw. – w jakiej formie prawnej, w jaki sposób doręczonej? W jakim terminie od doręczenia decyzji, lekarz powinien zgłosić się do pracy przy zwalczaniu epidemii?

Decyzję o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii na terenie województwa, w którym osoba skierowana posiada miejsce pobytu lub jest zatrudniona, wydaje właściwy wojewoda, a w razie skierowania do pracy na obszarze innego województwa – minister właściwy do spraw zdrowia.

Od decyzji wojewody przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw zdrowia. Wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania decyzji. Decyzje, o których mowa powyżej:

1. mogą być przekazywane w każdy możliwy sposób zapewniający dotarcie decyzji do adresata, w tym ustnie;
2. nie wymagają uzasadnienia;
3. przekazane w sposób inny niż na piśmie, są następnie doręczane na piśmie po ustaniu przyczyn uniemożliwiających doręczenie w ten sposób.

Należy nadmienić, iż przepisy nie określają, w jakim terminie od doręczenia decyzji, lekarz powinien zgłosić się do pracy przy zwalczaniu epidemii. Wobec powyższego lekarz powinien zgłosić się do pracy przy zwalczaniu epidemii, w terminie określonym w decyzji. Ponadto przepisy nie wskazują, iż między doręczeniem skierowania, a zgłoszeniem się do ww. pracy, powinien być zachowany jakiś minimalny termin.

6. W jaki sposób lekarz oddelegowany do pracy jw. ma usprawiedliwić nieobecność w dotychczasowej, podstawowej pracy – jak to wygląda w odniesieniu do lekarzy zatrudnionych na podstawie umowy o pracę/umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenie)? Czy utrata wynagrodzenia w tym podstawowym miejscu pracy będzie jakoś rekompensowana i przez kogo?

Osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii dotychczasowy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu bezpłatnego na czas określony w decyzji. Okres urlopu bezpłatnego zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u tego pracodawcy. Innymi słowy, lekarz przedstawia pracodawcy decyzję, natomiast pracodawca zobowiązany jest udzielić bezpłatnego urlopu. Należy uznać, iż powyższe normy prawne powinny znaleźć zastosowanie, na zasadzie analogii, odnośnie lekarzy zatrudnionych w oparciu o umowę cywilnoprawną.

Ponadto, lekarzowi nie będzie przysługiwała rekompensata z tytułu utraconego zarobku w podstawowym miejscu pracy. Wszelako lekarzowi będzie przysługiwało wynagrodzenie wynikające z zawarcia nowej umowy o pracę z podmiotem leczniczym, do którego lekarz został delegowany, oraz zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia.

7. Czy skierowanie do pracy jw. może też zawierać warunek niepodejmowania jakiejkolwiek innej pracy? Czy jeżeli lekarz pracował w kilku miejscach pracy, to utracone wynagrodzenie z tych dodatkowych miejsc pracy będzie jakoś rekompensowane i przez kogo?

Obecnie obowiązujący porządek prawny nie stanowi, czy decyzje mogą zawierać takie zastrzeżenie. Niemniej jednak, Ministerstwo Zdrowia prosi, aby w przypadku wykonywania pracy w kontakcie z osobami ze zdiagnozowanym zakażeniem albo z podejrzeniem zakażenia powstrzymać się od wykonywania pracy z innymi pacjentami, w innych podmiotach leczniczych czy jednostkach organizacyjnych systemu ochrony zdrowia. Pracownikom, którzy nie mają bezpośredniego kontaktu z takimi grupami pacjentów, zaleca się ograniczenie liczby miejsc wykonywanej pracy.

Treść komunikatu winna być przez lekarza wzięta pod uwagę celem rozważenia, czy z uwagi na bezpieczeństwo lekarza, ale też jego pacjentów, nie jest zasadnym ograniczenie aktywności zawodowej, jeśli ta miałby powodować zagrożenie życia i zdrowia pacjentów.

Natomiast w zakresie wynagrodzenia, analogicznie należy zastosować zasady przewidziane w odpowiedzi na pytanie nr 6.

8. Co powinien zrobić lekarz (do czego ma prawo), który został oddelegowany do pracy jw. z naruszeniem przepisów prawa (np. z powodu tego, że nie podlega z różnych powodów takiemu oddelegowaniu albo naruszone zostały inne procedury)? Czy musi się zgłosić do pracy mimo tych naruszeń czy może pozostać w domu?

Od decyzji wojewody przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw zdrowia. Jednakże, wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania decyzji. Wobec tego, lekarz musi zgłosić się do pracy przy zwalczaniu epidemii nawet w przypadku, gdy przedmiotowa decyzja została wydana z naruszeniem prawa.

9. Co grozi lekarzowi, który został oddelegowany do pracy jw. zgodnie z prawem, ale nie zgłosił się do pracy?

Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie wykonuje decyzji podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł.

10. Jakie powinno być wynagrodzenie lekarza oddelegowanego do pracy jw. – czy są odnośnie tego szczególne przepisy ogólnie obowiązujące czy należy to do decyzji dyrektora szpitala i podlega normalnym negocjacjom: pracodawca-pracownik?

Lekarzowi przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości nie niższej niż 150% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku pracy w zakładzie wskazanym w decyzji lub w innym podobnym zakładzie, jeżeli w zakładzie wskazanym nie ma takiego stanowiska. Wynagrodzenie nie może być niższe niż wynagrodzenie, które osoba skierowana do pracy przy zwalczaniu epidemii otrzymała w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym wydana została decyzja o skierowaniu jej do pracy przy zwalczaniu epidemii.

Ponadto, lekarzowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, na zasadach określonych w przepisach o ustalaniu oraz wysokości należności przysługującej pracownikom państwowych jednostek z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju. Zwrot kosztów z tytułu zakwaterowania lub wyżywienia nie przysługuje w przypadku zapewnienia w miejscu wykonywania pracy bezpłatnego zakwaterowania lub wyżywienia.

opracował Radca Prawny ZK OZZL