Nowelizacja art. 37a Kodeksu Karnego – szczegółowe pytania i odpowiedzi

W związku z emocjami i obawami z jakimi spotkała się nowelizacja przepisu art  37 a Kodeksu Karnego wśród znacznej części lekarzy przedstawiamy poniżej dotychczasową treść art 37 a KK , nową treść – wprowadzoną przez przedmiotową nowelizację oraz szczegółowe pytania i odpowiedzi na te pytania. 

Pytania sformułował przewodniczący ZK OZZL, odpowiedzi udzielił prawnik ZK OZZL.

Dotychczasowa treść art 37 a Kodeksu Karnego: 

 Art. 37a. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.

Nowa treść art. 37 a Kodeksu Karnego: 

„Art. 37a. § 1. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.”;

Pytania i odpowiedzi: 

1. 1.Czy nowelizacja art. 37 a Kodeksu Karnego zawiera przepis, który zwiększa wymiar kary za błędy medyczne?

–          Nie, nowelizacja art. 37a Kodeksu karnego nie prowadzi do zwiększenia wymiaru kary za przestępstwa związane z popełnianiem błędów medycznych przez lekarzy.

1. 2.Czy nowelizacja art. 37 a Kodeksu Karnego zwiększa wymiar kary za przestępstwa, o które mogą być oskarżeni lekarze, którzy popełnią błędy medyczne np. art. 155, art. 160 KK czy inne?

–          Nie, nowelizacja art. 37a Kodeksu karnego nie prowadzi do zwiększenia wymiaru kary za przestępstwa, o których mowa w art. 155 oraz 160 Kodeksu karnego. Nowelizacja ta nie prowadzi również do zwiększenia wymiaru kary za jakiekolwiek inne przestępstwo, o którego popełnienie może zostać oskarżony lekarz w przypadku popełnienia błędu medycznego.

1. 3.Czy nowelizacja art. 37 a KK nakazuje sądowi inaczej wymierzać kary za błędy medyczne lub przestępstwa które mogą być oskarżeni lekarze, którzy popełnią błędy medyczne czyli np. nakazuje sądowi niebranie pod uwagę jakichś uwarunkowań dodatkowych, czynników łagodzących itp. ?

–          Nie, nowelizacja art. 37a Kodeksu karnego nie zawiera „nakazu”, który uniemożliwiałby sądowi uwzględnianie czynników łagodzących w stosunku do sprawców określonych przestępstw.

Niemniej nowelizacja ta prowadzi do ograniczenia swobody orzekania sędziego w ten sposób, iż uniemożliwia mu orzeczenie tzw. kary wolnościowej (kary ograniczenia wolności, kary grzywny etc.) w przypadku popełnienia przez sprawcę przestępstwa zagrożonego wyłącznie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, jeżeli w ocenie sędziego w danej sprawie winno się orzec w stosunku do niego karę pozbawienia wolności w wymiarze powyżej 1 roku. Tego typu ograniczenie nie funkcjonowało na gruncie przepisów Kodeksu karnego w brzmieniu sprzed nowelizacji. W związku z tym, należy uznać, iż wprowadzona nowelizacja art. 37a Kodeksu karnego wprowadza swego rodzaju „nakaz”, zgodnie z którym sędzia jest zobligowany do orzeczenia kary pozbawienia wolności w tego typu przypadku.

1. 4.Czy nowelizacja art. 37 a KK zmienia cokolwiek (jeżeli tak, to co) w warunkach warunkowego zawieszenia kary więzienia w stosunku do stanu obecnego?

–          Nie, nowelizacja ta nie wpływa na zasady warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

1. 5.Czy nowelizacja art. 37 a KK zmienia cokolwiek w warunkach określania/łagodzenia kary w przypadku wyroków do 1 roku więzienia włącznie?

–          Nie, w przypadku orzeczenia przez sąd kary pozbawienia wolności w wymiarze do 1 roku (włącznie), zasady pozostają tożsame do tych, które obowiązywały przed nowelizacją.

1. 6.Co zmienia nowelizacja art. 37 a KK dla wyroków powyżej 1 roku więzienia?

–          Zmiana wprowadzona poprzez nowelizację art. 37a Kodeksu karnego polega na tym, że w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze sprawcą przestępstwa zagrożonego wyłącznie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a w ocenie sądu karą adekwatną w określeniu do konkretnego sprawcy byłaby kara pozbawienia wolności surowsza niż 1 rok – wówczas sąd jest zobligowany do orzeczenia kary pozbawienia wolności (nie może orzec alternatywnej kary wolnościowej). Na gruncie przepisów w brzmieniu sprzed nowelizacji, sąd posiadał możliwość orzeczenia „kary wolnościowej” w odniesieniu do wszystkich sprawców przestępstw zagrożonych wyłącznie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat (a nie tylko tych, którzy w ocenie sądu zasługiwali na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku).

1. 7.Ilu było w ostatnich 30 latach lekarzy skazanych za błąd medyczny karą powyżej 1 roku więzienia – czy są takie dane dostępne, a jak nie, czy słyszał Pan Mecenas lub prawnicy, z którymi ma Pan kontakty o takim przypadku?

–          Niestety nie posiadam takiej wiedzy. Nie posiadam również dostępu do tego typu danych statystycznych. Uważam, że skazania lekarzy za błędy medyczne na kary pozbawienia wolności są wyjątkowo rzadko spotykane (kilka rocznie?). Znane mi są osobiście jedynie 2 przypadki, gdzie lekarz został skazany na karę pozbawienia wolności 1 roku z warunkowym zawieszeniem kary na 3 lata i grzywnę (Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim – wyrok z 2018, sprawa dotyczyła zbagatelizowania rany nogi, w wyniku czego doszło do amputacji) oraz sprawa ze Szpitala im. Kopernika w Łodzi z 2012 roku, gdzie ordynator chirurgii oraz dyrektor zostali skazani na 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata za zaniechanie przy zapaleniu otrzewnej u 73-letniej pacjentki, która zmarła)

1. 8.O jakim największym wymiarze kary więzienia słyszał Pan lub o jakim wie Pan zasądzonym dla lekarza oskarżonego o błąd medyczny?

–          Wyżej wymieniony wyrok: kara pozbawienia wolności 1 roku z warunkowym zawieszeniem kary na 3 lata i grzywna – Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim – wyrok z 2018.

1. 9.Kiedy wprowadzona była zmiana art. 69 KK, która wprowadzała zakaz możliwości zawieszenia kary więzienia powyżej 1 roku do 2 lat (obecnie jest możliwość zawieszenia kary więzienia tylko wtedy, gdy wyrok nie przekracza 1 roku, przedtem można było zawiesić karę do 2 lat więzienia).

–          Wspomniana nowelizacja art. 69 par. 1 Kodeksu karnego została wprowadzona Ustawą o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 lutego 2015 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 396) oraz weszła w życie dnia 1 lipca 2015 roku.

1. 10.Czy zmiana jak wyżej art. 69 KK dotyczyła kar, które są przewidziane za przestępstwa, o które może być oskarżony lekarz popełniający błędy medyczne (np. z art. 155 czy 160 KK)?

–          Wspomniana nowelizacja dotyczyła również kar pozbawienia wolności przewidzianych za przestępstwa, o których popełnienie mógłby zostać oskarżony lekarz, który popełnił błąd medyczny.

1. 11.Czy pamięta Pan żeby w tym czasie pojawiły się masowe protesty prawników lub organizacji lekarskich, że „zaostrza się kary dla lekarzy za błędy medyczne” albo, że „wprowadza się karę bezwzględnego więzienia”?

–          Wedle posiadanych przeze mnie informacji, nowelizacja ta nie wywołała masowych protestów zarówno wśród prawników, jak i społeczności lekarskiej.

dnia 04.07.2020 roku